Digitale galerij
Het Joodse bruidje, ca. 1665
Wat direct opvalt bij dit grote schilderij, is dat het buitengewoon grof is geschilderd. Bij sommige delen moet je afstand nemen om te kunnen zien wat het precies voorstelt. Rembrandt liet met dit werk alle conventies los: hij kraste en smeerde erop los.
Rembrandt schilderde Het Joodse bruidje (ca. 1665) laat in zijn carrière. Hij liet in deze fase alle conventies los. Hij boetseerde met zijn verf, kraste erin met de achterkant van zijn penseel en smeerde de verf uit met een paletmes. Als een brute, grove ploert. Vincent van Gogh viel 200 jaar later voor de intimiteit van het schilderij, dat een liefdevol moment laat zien tussen een man en een vrouw. Daarbij voelt het aan alsof we stiekem aanwezig zijn bij een heel persoonlijk moment waar we eigenlijk niet bij horen te zijn.
Exotische uitdossing
We zien een stel waarbij de man de vrouw liefdevol aanraakt. Het stel heeft exotische kleding aan uit een andere tijd dan van Rembrandt. De twee gaan op in het moment en in elkaar. Inmiddels weten we dat het schilderij een afbeelding is uit het Bijbelverhaal van het echtpaar Isaäk en Rebekka. Zij gaan wonen in een vreemd land. Isaäk doet zich hier voor als de broer van Rebekka, om te voorkomen dat hij wordt vermoord en dat zijn beeldschone vrouw in handen valt van soldaten.
Betrapt door de koning
Koning Abimelech betrapt Isaäk op zijn leugen als hij uit zijn raam de intieme scène ziet. Schilders van dit tafereel beeldden meestal een glurende koning op de achtergrond af, waarbij je als toeschouwer dus het hele tafereel overziet. Rembrandt geeft ons als kijker deze rol bij dit werk: we zien het verliefde stel van heel dichtbij, maar zij lijken ons niet op te merken.
Inspiratie voor Van Gogh
Toen Vincent van Gogh in 1885 bij de opening van het Rijksmuseum voor het schilderij Het Joodse bruidje (ca. 1665) ging zitten, wilde hij niet meer weg. Hij zou wel 10 jaar van zijn leven willen opofferen om 2 weken voor het schilderij te mogen blijven zitten, legde hij in een brief uit. Van Gogh valt voor het sympathieke en intieme van het doek. Hij rept met geen woord over de zo kenmerkende dikke klodders verf die Rembrandt op het doek smeerde. Opmerkelijk eigenlijk, omdat het gebruik van dikke klodders verf Van Gogh zelf zo beroemd zou maken honderden jaren later.
Van dichtbij lijkt het een rommelig geheel, maar als je even afstand neemt komt het schilderij tot leven
Het paletmes als verfkwast
Rembrandt was in zijn eigen tijd beroemd en werd soms verguist om zijn grove stijl. Bij Het Joodse bruidje gaat hij over alle grenzen. Net als kunstenaars voor hem soms al gedaan hadden, boetseerde hij met zijn verf, maar Rembrandt gaat verder. Hier is de brede, gouden mouw van Isaäk in klodders opgebracht. Ook kraste hij in de natte verf met de uiteinde van een penseel of met een griffel. En of het niet genoeg was, gebruikte hij ook nog eens een paletmes. In Isaäks cape, het onderste deel van zijn mouw en het midden van Rebekka’s jurk zien we de messtreken.
De mouw van Isaäk
Van veraf krijgen de klodders verf de vorm van echte kleding.
Vincent van Gogh
Vincent van Gogh zou veel later beroemd worden met zijn grove toets, zoals die van Rembrandt. In zijn brieven over Het Joodse bruidje heeft hij het echter alleen over de intimiteit van het werk.
Gluurder
Bij de afbeelding van deze scène schilderde de meeste kunstenaars normaal gesproken de glurende koning op de achtergrond. Bij Rembrandt zijn wij als toeschouwers de gluurders.Kijken door een telelens
Ondanks deze grove technieken heeft Vincent van Gogh gelijk: wie het werk ziet, voelt meteen dat het over intimiteit gaat. Wij mogen over de schouder van Rembrandt meekijken naar een liefdevol moment. Alsof we door een telelens kijken. Rembrandt doet dat 200 jaar voordat de fotografie zou worden uitgevonden. Misschien is dat de reden dat dit werk nog zo modern op ons overkomt.
Over het schilderij
Het Joodse bruidje, ca. 1665 - 1669
Canvas, 121.5 x 166.5 cm
Vaste collectie Rijksmuseum